نگرشی نو در مفاد قاعده نفی سبیل و نسبت‌سنجی آن با اصل عدالت در روابط بین‌المللی

یکی از مسائلی که از آغاز موردِتوجه اسلام بوده، تنظیم اصول و قواعد ارتباطات انسانی است. روابط میان ملل مسلمان و غیرمسلمان بخشی از این حوزۀ گسترده است. این روابط براساس دلایل عقلی و نقلی برمدار اصولی چون «قسط» و «نفی سلطۀ کافر بر مسلمان» استوار است. دراین‌میان، برخی فقیهان تلقی اثباتی از اصل «نفی سبیل» درکنار بُعد سلبی آن را با عنایت به برخی از مستندات نقلی آن همچون روایت «الإسلام یعلوا ولایعلی علیه» موردِتوجه قرار داده‌اند. ایشان بر این باور شده‌اند که تنظیم روابط بین‌المللی مسلمانان با اقوام و ملل غیرمسلمان باید به‌گونه‌ای رقم زده شود که همواره به برتری حقوقی مسلمان بر کافر بینجامد. به‌نظر می‌رسد چنین خوانشی از قاعدۀ نفی سبیل با اصل قسط (یکی از پایه‌ای‌ترین اصول روابط بین‌الملل اسلامی) در تضاد است. این مقاله بررسی ابعاد این موضوع را برعهده گرفته و با اتخاذ رویکردی انتقادی دربرابر خوانش فقهی مذکور، تفسیری نو از قاعدۀ نفی سبیل ارائه کرده که همسو با عدالت بین‌المللی است.